اشاره‌ورزی
در دنیای پیچیده امروز، آموزش زبان به کودکان تنها آموزش زبان گفتار نیست، آموزش زبان اشاره بخش مهمی از فرایند آموزش زبان به کودکان از شش ماهه به بالا است.
اشاره ورزی ویژه زبان آموزی با نوزادان و نوپایان منتشر شد
پس از هشت سال کار و تلاش سرانجام بسته اشاره ورزی از مجموعه بسته‌های ویژه آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان که در موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان پژوهیده شده است، از سوی نشر چیستا منتشر شد. جایگاه اشاره ورزی درمیان زبان آموزهایی که موسسه مسئولیت پژوهش و نگارش آن را برعهده داشته است، در حلقه نخست زنجیره زبان آموزها قرار دارد، زیرا کار زبان آموزی را به گروه سنی نوزاد و نوپا می‌آورد.
اشاره ورزی یا ورزیدن اشاره‌ها با کودکان خردسال همان زبان اشاره خردسالان baby sign language است که امروزه در جهان به عنوان نخستین بخش از کار زبان آموزی با نوزادان و نوپایان شناخته شده است و روز به روز گسترش بیش‌تری می‌یابد. نوزادان از شش ماه به بالا و نوپایان دو تا دو و نیم ساله در مرحله پیش از زبان بیانی expressive language هستند. به ویژه این گروه سنی در سن زیر ۱۸ ماهگی اگر در بهترین حالت زبان باز کرده باشند، تا ۵۰ واژه را شکسته و بسته به کار می‌برند. خردسالان در این سن زبان را به خوبی می‌فهمند اما نمی‌توانند سخن بگویند. رفتار زبانی با آن‌ها یک سویه است و آن‌ها از این که فهمیده نمی‌شوند رنج می‌برند و رنج خود را با گریه و ناآرامی نشان می‌دهند. اشاره ورزی به این گروه سنی از کودکان کمک می‌کند که بتوانند با ساده‌ترین شکل از زبان اشاره که زبان حرکتی – مفهومی است با بزرگ‌ترها ارتباط برقرار کنند. این ارتباط نه تنها سبب رشد مغزی شتابان‌تر در آن‌ها می‌شود، بلکه می‌توانند از جنبه عاطفی خود را بهتر بیان کنند و همین نکته سبب آرامش بیش‌تر آ ن ها می‌شود.
اشاره ورزی با نوزادان و نوپایان دو شکل و دو روش دارد. همه خانواده‌ها با خردسالان خود به شکل طبیعی اشاره ورزی می‌کنند، هنگامی که به کودک نوزاد یا نوپا گفته می‌شود سرسری کن، سلام کن، دس دسی کن، یا چشمات کو؟ زبان ات کو؟ بزرگ‌ترها کار اشاره ورزی با کودکان را آغاز کرده‌اند. اما اشاره ورزی طبیعی خیلی محدود است و همه نشانه‌های آن به ۲۰ هم نمی‌رسد. اما اشاره ورزی آموزشی می‌تواند تا ۲۰۰ نشانه را دربربگیرد. نشانه‌های میوه‌ها، پدیده‌های طبیعی مانند کوه و دشت و دریا، نشانه‌های پرسشی مانند، کو ، کجاست؟ نشانه‌های دستوری مانند بشین، پاشو، نشانه‌های خویشاوندی مانند مادر، برادر و خواهر و … بنابراین کسانی که با اشاره ورزی آموزشی کار زبان آموزی با این گروه سنی را پیش می‌برند، زبان اشاره طبیعی را گسترش داده و ارتباط بهتر و گسترده‌تری با کودک خود برقرار می‌کنند.
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های اشاره ورزی با نوزادان و نوپایان به کارگیری زبان بدن در سخن گفتن است. کودکانی که در این سن اشاره ورزی می‌کنند، در آینده بیش از کودکانی که اشاره ورزی نکرده‌اند، در سخن از زبان بدن یا حرکت سر، صورت و دست‌ها در زبان گفتاری استفاده می‌کنند که این خود امتیاز بزرگی در ارتباط با دیگران است. به سبب آموزش بازنمایی زبان اشاره از راه دست‌ها و چهره و همین طور کاربرد همزمان زبان بیانی یا زبان گفتاری با کودک، این پدیده سبب رشد زبانی یا زود زبان باز کردن در کودکان نیز می‌شود. هم چنین اشاره ورزی آموزشی زبان خاموش و گنگ نیست و همیشه و همواره در ارتباط با کودکان با سخن بزرگسالان همراه است و این دو شکل عمده زبانی که انسان در تکامل زبان خود آموخته است، همزمان به کودکان آموزش داده می‌شود.
اشاره ورزی اگرچه مهم‌ترین گروه هدف اش را نوزادان و نوپایان می‌داند، اما گروه گسترده‌ای از کودکان چه خودتوان و چه توان جو یا کودکان با نیازهای ویژه را دربرمی گیرد. برای نمونه کودکی کم شنوا یا ناشنوا در خانواده است. این کودک اکنون چهار ساله است. اما خواهر یا برادری ۵ ساله دارد که نمی‌تواند با او ارتباط برقرار کند. این بسته می‌تواند آغاز آموزش زبان اشاره برای هر دو کودک توان جو و خودتوان باشد. به طور کلی بخش بزرگی از هر جامعه‌ای درگیر با کودکان کم شنوا یا ناشنوا هستند. ارتباط برقرار کردن با این گروه از سوی کودکان دیگر بسیار مهم است و اگر این ارتباط برقرار شود، این کودکان هرگز احساس بیرون راندگی از جامعه یا خانواده نمی‌کنند. بنابراین آموزش اشاره ورزی به کودکان در سال‌های پیش دبستان و سال‌های نخست دبستان با این بسته یکی از موثرترین افزارها برای کودکان خودتوان در ارتباط با کودکان سن‌های پایین یا کودکان توان جو است.
اشاره ورزی به نوزادان و نوپایان نخستین بسته به زبان فارسی و تولید بومی ایران است. عکاسی، تصویرگری آن با بالاترین کیفیت است. تصویرهای هنری این کتاب‌ها به کودکان کمک می‌کند تا با زیبایی شناسی تصویر آشنا شوند و ترانه‌های کوتاهی که برای به کارگیری زبان گفتار یا زبان بیانی از سوی بزرگسالان به کار برده می‌شود، بخش ادبی و کلامی در این کتاب‌ها است. در این بسته سه کتاب کار و یک کتاب راه نما به همراه یک لوح فیلم ( دی وی دی ) وجود دارد. کتاب‌ها برای کار بزرگسال با کودک است. لوح فیلم هم راه نمایی درست به کار بردن نشانه‌ها است. این لوح از این جهت اهمیت دارد که بازنمایی هر نشانه را مربی ورزیده انجام می‌دهد تا خانواده‌ها و آموزشگران به آسانی بتوانند آن را بیاموزند
شیوه کارورزی در بسته ی اشاره‌ورزی
یک نمونه:
شناسه: ابرو
گروه: اندام های بدن
ویژگی نشانه:در انجام این نشانه یکی از دست ها روی ابرو گذاشته می شود و از نقطه اتصال ابرو به بینی به بیرون کشیده می شود.
کنش ورزی :
کودکان از شش ماهگی به بالا می توانند به بخش هایی از چهره ی خود اشاره کنند. در پرسش از دهان ات کو؟یا زبان ات کو؟ آن ها را نشان می دهند. پیش از آموزش این نشانه به کودک ابروها را نشان او دهید و با صدای بلند بگویید ابرو. آن گاه دست خود را روی ابرو بگذارید و مانند جهت پیکان آن را به بیرون چهره بکشید.سازه های نمایش و ترانه بازی:
چشم چشم دو ابرو دماغ و دهان یک گردو!
